Crowdfunding en blockchain: de toekomst van gedecentraliseerde financiering

De financiële wereld heeft een ware aardbeving ondergaan met de opkomst van blockchain technologie, tokens en cryptocurrencies, die scenario's hebben geopend voor economische transacties en financiële investeringen die nog niet volledig zijn onderzocht. Deze innovaties hebben ook gevolgen voor crowdfunding: de blockchain ligt aan de basis van een nieuw model van decentrale financiering dat zich zou kunnen voegen bij de rangen van alternatieve financieringsinstrumenten die beschikbaar zijn voor bedrijven om kapitaal op te halen.

In dit artikel verkennen we de mogelijke nieuwe grenzen van online kapitaalwerving en ontdekken we welke mogelijkheden blockchain kan bieden voor crowdfunding, waarbij we opkomende modellen, uitdagingen en kritieke kwesties analyseren.

Beperkingen van crowdfunding: blockchain om ze te overwinnen?

Om te begrijpen waarom het interessant kan zijn om crowdfunding en blockchain te combineren, gaan we uit van enkele structurele beperkingen die in traditionele crowdfundingmodellen kunnen worden ontdekt:

• Aanwezigheid van gecentraliseerde intermediairs (platforms en betalingssystemen) die selectie maken bij binnenkomst en de geldstroom beheren
• Te betalen kosten en vaak lange doorlooptijden
• Mogelijke ondoorzichtigheid in het gebruik van fondsen door bedrijven en in de rapportage
• Wettelijke beperkingen en geografische barrières
• op vertrouwen gebaseerde uitwisselingen en frauderisico's bij crowdfunding voor beloningen (leningen en aandelen daarentegen staan onder toezicht van Consob en de Bank van Italië en zijn beter gereguleerd)
• Illiquiditeit van investeringen, vooral bij equity crowdfunding.

Hoewel crowdfunding al veel heeft gedaan om de toegang tot financiering voor startende bedrijven en KMO's te democratiseren, is het nog steeds gebonden aan een centralisatie die volgens sommigen het potentieel ervan beperkt. Deze centralisatie wordt aan de andere kant noodzakelijk geacht om het instrument te reguleren ter bescherming van investeerders. Regulering zorgt echter voor complexiteit en beperkingen.

De blockchain bezit bepaalde eigenschappen die veel van deze problemen met het vinden van een balans tussen veiligheid en toegankelijkheid zouden kunnen oplossen. Als DLT, Distributed Registry Technology, kan waarde veilig, transparant en zonder tussenpersonen worden overgedragen.

Wat is blockchain

Op dit punt kan het nuttig zijn om de basiskenmerken van blockchaintechnologie te bekijken. Dit is een gedistribueerd digitaal grootboek - ook bekend als een ledger - dat is opgebouwd als een keten van sequentieel gekoppelde en versleutelde blokken.

• Decentralisatie: de controle over de blockchain is verdeeld over alle nodes (servers) die deel uitmaken van het netwerk en er staan geen gegevens op één server, maar alle gegevens worden gerepliceerd op meerdere nodes. Hierdoor is het systeem niet manipuleerbaar vanuit een centrum en beter bestand tegen aanvallen of storingen.
• Immuteerbaarheid: geen enkel blok kan worden gewijzigd of verwijderd als het eenmaal is gevalideerd door het netwerkconsensusmechanisme, dus als een transactie is toegevoegd, kan geen enkele externe agent deze willekeurig wijzigen of verwijderen. Dit garandeert constante toegang tot de historische gegevensset van elke transactie.
• Transparantie: transacties die worden vastgelegd op de blockchain zijn op dezelfde manier zichtbaar voor alle deelnemers aan het netwerk of geautoriseerde deelnemers aan een privénetwerk, dus alle spelers in een transactie zien dezelfde gegevens. Gebruikers kunnen echter digitale identiteiten gebruiken die niet noodzakelijk overeen hoeven te komen met echte identiteiten, wat de privacy bevordert.
• Consent: elke nieuwe transactie moet als legitiem worden gevalideerd door het netwerk om te worden toegevoegd aan het grootboek, volgens vooraf gedefinieerde regels die per blockchain kunnen verschillen.
• Cryptografische beveiliging: transactiegegevens en gebruikersidentiteiten worden versleuteld en beschermd door openbare of privésleutels om geknoei te voorkomen.

Deze eigenschappen maken blockchain niet alleen tot een veilige database, maar ook tot een infrastructuur die nieuwe paradigma's van interactie en waarde-uitwisseling mogelijk maakt.

Wat blockchain crowdfunding kan bieden

In het licht van de kenmerken die in de vorige paragraaf zijn beschreven, kan blockchaintechnologie crowdfunding een aantal operationele oplossingen bieden die het een nog toegankelijker, praktischer en democratischer instrument kunnen maken.

1. Transparantie en veiligheid

Alle informatie met betrekking tot een crowdfundingcampagne kan worden ingevoerd in een gedeeld en gedecentraliseerd digitaal register dat toegankelijk is voor alle deelnemers: financieringsdoel, aanbiedingsdocument, eventuele notariële akten over de transactie, deelnemers, door elk betaald bedrag, stroom van opgehaald kapitaal. Dit zorgt voor traceerbaarheid en versterkt het vertrouwen van potentiële investeerders, waardoor het risico op fraude drastisch afneemt.

Op het ledger kan iedereen controleren wie er heeft geïnvesteerd, hoeveel er is gestort en hoe het kapitaal wordt gebruikt. Onveranderlijkheid zorgt ervoor dat campagneregels en transactieregistraties niet met terugwerkende kracht kunnen worden gewijzigd.

2. Desintermediatie

De blockchain maakt directe interacties mogelijk tussen de initiatiefnemers van een crowdfundingcampagne en potentiële backers, waardoor de noodzaak om te vertrouwen op een crowdfundingplatform verdwijnt. Dit verlaagt de kosten en tijd en maakt deze manier om kapitaal op te halen nog toegankelijker voor een breed scala aan bedrijven.

Zonder strenge selectiecriteria wordt het aantal projecten dat via crowdfunding kapitaal kan inzamelen groter.

Zonder een centraal platform vermindert de kwetsbaarheid van het onderliggende computersysteem. Bovendien worden geografische barrières doorbroken, waardoor iedereen ter wereld met internettoegang en een digitale portemonnee kan deelnemen als backer of een campagne kan starten als biedend bedrijf. Dit voordeel is in lijn met het doel om een steeds globalere crowdfundingmarkt te creëren die ten grondslag ligt aan de Europese ECSP-verordening voor grensoverschrijdende activiteiten in Europa.

3. Slim contract

Smart contracts zijn computerprogramma's die de instructies die erin worden ingevoerd automatisch uitvoeren. Ze bevatten de regels en voorwaarden van een overeenkomst en voeren deze automatisch uit wanneer aan vooraf gedefinieerde en verifieerbare voorwaarden wordt voldaan op de blockchain zelf. 

Dankzij smart contracts kunnen de voorwaarden van een crowdfundingcampagne automatisch worden uitgevoerd: er wordt bijvoorbeeld alleen kapitaal vrijgegeven als bepaalde doelen zijn bereikt of als bepaalde gebeurtenissen zich voordoen; digitale beloningen worden automatisch uitgekeerd aan investeerders aan het einde van de campagne, enz.

Door deze processen te automatiseren, kunnen slimme contracten de administratieve last, de uitvoeringstijd en de kans op menselijke fouten drastisch verminderen, waardoor de hele crowdfundingcyclus efficiënter wordt.

4. Token

De digitale activa (tokens) kunnen bedrijfsaandelen (equity crowdfunding), kredietrechten (lending crowdfunding), maar ook licenties voor gebruik of toekomstige producten (reward crowdfunding) vertegenwoordigen. Tokens zijn inwisselbaar, deelbaar en programmeerbaar, waardoor de mogelijkheden voor betrokkenheid van investeerders en de verscheidenheid aan effecten, rechten en beloningen die kunnen worden aangeboden om deelname aan de campagne te stimuleren, worden uitgebreid.

Bijzonder praktisch is bijvoorbeeld het gebruik van tokens voor vastgoedbeleggingen: dankzij digitale activa is het eenvoudiger om een fractie van het eigendom van een pand aan te bieden aan investeerders.

5. Potentiële liquiditeit

Door middel van secundaire markten op het blockchainnetwerk gewijd aan tokens, wordt de mogelijkheid geopend om je aandeel gemakkelijker te verkopen, zelfs voordat het bedrijf uitstapt, waardoor een van de belangrijkste beperkingen van traditionele equity crowdfunding wordt verminderd. Secundaire marktplaatsen voor crowdfunding zijn in feite nog steeds ongebruikelijk en worden slecht bezocht, ook al probeert de Europese ECSP-verordening ze te stimuleren.

Dit alles kan de rol van crowdfunding als een transparante en participatieve manier om kapitaal op te halen versterken en voor bedrijven betekent het de mogelijkheid om nieuwe markten te betreden, supporters directer te betrekken en hun bedrijfsmodellen te innoveren.

Crowdfundingmodellen met blockchain: ICO, STO en DAO

De crowdfunding kapitaalwerving via blockchain kan plaatsvinden volgens verschillende operaties. De praktische toepassingen van crowdfunding op blockchain worden nog steeds getest en ontwikkeld. We hadden dit al besproken in ons artikel over tokenization.

ICO en IEO

Initial Coin Offerings (ICO's) en Initial Exchange Offerings (IEO's) markeerden een pioniersfase in de fondsenwerving voor cryptocurrency door tokens aan te bieden die privé door bedrijven werden uitgegeven of op een beurs werden verhandeld. Een gebrek aan regulering leidde echter tot veel fraude en mislukkingen.

Tussen 2017 en 2018 werd de ICO-explosie namelijk gevolgd door een marktcrash, grotendeels als gevolg van een golf van frauduleuze projecten (scams), faillissementen en een gebrek aan bescherming van investeerders. Veel ICO's werden anoniem gelanceerd, zonder goede documentatie, solide bedrijfsplannen of minimum levensvatbare producten (MVP's), en vertrouwden puur op speculatie. Dit schaadde de reputatie van de sector en bracht de noodzaak aan het licht om een veiliger systeem te ontwikkelen.

Security Token Offering (STO)

Ze vertegenwoordigen de meest volwassen evolutie van crowdfunding op blockchain: het zijn platforms die gereguleerd worden door een toezichthouder voor de plaatsing van gecertificeerde digitale financiële effecten, die de tokenisering van aandelen, schulden of reële activa mogelijk maken. Ze bieden transparantie en naleving van de regelgeving, met als doel meer vertrouwen te wekken bij investeerders en ook institutionele investeerders aan te trekken.

DAO (Decentrale Autonome Organisaties)

Organisaties gebaseerd op slimme contracten en beheerd door gemeenschappen van gebruikers die in het bezit zijn van governance tokens, die stemrechten vertegenwoordigen. DAO's kunnen fondsen werven en collectief beslissen hoe ze die inzetten, wat decentrale en participatieve crowdfundingvormen mogelijk maakt. Kapitaal dat op deze manier wordt opgehaald, wordt opgeslagen op de blockchain en kan alleen worden gebruikt volgens de regels die door de deelnemende gebruikers zijn gestemd en door het slimme contract worden uitgevoerd. Een DAO kan worden beschouwd als een evolutie van crowdfunding die neigt naar hybridisatie met het concept van venturekapitaal: gebruikers beslissen niet alleen om een project te financieren, maar bepalen ook hoe en met welk doel.

Risico's en uitdagingen

Ondanks het potentieel is de integratie van blockchain in crowdfunding niet zonder ethische en praktische obstakels en kritieke kwesties die moeten worden aangepakt.

• Onzekerheid over regelgeving: de vereisten voor tokenclassificatie en naleving zijn nog in ontwikkeling en niet wereldwijd uniform. In Europa hebben de ECSP-verordening en de MiCA-verordening in dit opzicht enige vooruitgang geboekt, maar het kader is nog steeds niet voldoende om duidelijke en uitgebreide richtlijnen te bieden aan exploitanten en investeerders. Security tokens zijn bovendien, in tegenstelling tot utility tokens, onderworpen aan de effectenwetgeving in plaats van aan de eerder genoemde regelgeving, dus er is ook geen uniformiteit tussen de verschillende soorten digitale activa.

• Volatiliteit: cryptocurrencies kunnen grote waardeschommelingen ondergaan, die slechts gedeeltelijk kunnen worden beperkt door het gebruik van stablecoins. Dit creëert onzekerheid voor de aanbiedende bedrijven over het daadwerkelijk opgehaalde kapitaal en voor beleggers over de waarde van hun tokens.

• Technische barrières: portemonnees, slimme contracten en privésleutels zijn complexe tools voor de gemiddelde gebruiker. Ook moet worden opgemerkt dat blockchaintechnologie geen goede reputatie geniet, omdat de publieke perceptie wordt beïnvloed door de vele oplichterspraktijken en de volatiliteit van cryptocurrencies.

• De complexiteit van ontwikkeling en implementatie: het creëren van op blockchain gebaseerde crowdfundingplatforms en het ontwikkelen van slimme contracten vereist gespecialiseerde en dure technische vaardigheden. Zeer grote blockchains hebben ook een hoog energieverbruik, wat stroomkosten en milieuproblemen met zich meebrengt.

• Veiligheid: bugs in codes van slimme contracten kunnen hele campagnes in gevaar brengen, zoals de bekende 'The DAO'-zaak laat zien.

"The DAO" was een ambitieus kapitaalwervingsproject gericht op het investeren in gedecentraliseerde startups op Ethereum, gefinancierd via een crowdfundingcampagne van meer dan $150 miljoen in 2016. Een kwetsbaarheid in de code van het slimme contract werd echter uitgebuit door een hacker, die erin slaagde om ongeveer $ 60 miljoen aan de beoogde cryptocurrency over te hevelen.

Bovendien zijn gebruikers in gedecentraliseerde webarchitecturen vaak verantwoordelijk voor het veilig bewaren van hun privésleutels, die toegang geven tot hun tegoeden. Verlies of diefstal van deze sleutels kan leiden tot een onomkeerbaar verlies van tegoeden.

• Liquiditeit alleen theoretisch: secundaire markten voor start-up tokens zijn nog steeds onderontwikkeld en gefragmenteerd.

Crowdfundingplatforms op blockchain

Sommige internationale platforms zijn deze nieuwe modellen al aan het verkennen.

Binance Launchpad, CoinList, Seedify maken tokenverzamelingen voor technologieprojecten.

Republic, Crowdcube, Wefunder experimenteren met equity tokenization op Ethereum.

Brickken en Token City leveren blockchaintechnologie voor tokenization aan platforms van derden.

LenderKit biedt white-label software voor het maken van crowdfundingcampagnes met tokenization.

DAOstack biedt infrastructuur voor het creëren van speciale DAO's voor financiering.

Kickstarter ontwikkelt een decentralisatieprotocol voor het uitvoeren van campagnes op het blockchainnetwerk.

In Italië zijn er nog steeds geen speciale platforms en wordt er nog steeds voorzichtig geëxperimenteerd door bedrijven die afhankelijk zijn van buitenlandse platforms. Turbo Crowd volgde bijvoorbeeld de marketingkant van de STO-campagne van een Italiaans bedrijf die werd gelanceerd op het Oostenrijkse platform Black Manta.

De Toekomst van crowdfunding: hybride modellen en soepele overgang

Het is onwaarschijnlijk dat blockchain op korte termijn traditionele crowdfunding zal vervangen. Realistischer is de opkomst van hybride modellen, waarbij crowdfundingplatforms geleidelijk blockchainfunctionaliteit integreren om hun activiteiten te verbeteren, zoals:

• Cryptocurrency-betalingen (bijv. stablecoin)
• Verhoogde transparantie van transacties en rapportage via gedistribueerde netwerken
• Opties voor tokenen van activa na de campagne
• Smart contracts voor het automatiseren van bepaalde processen, zoals de verdeling van beloningen.

Deze aanpak maakt het mogelijk om technologische innovatie in evenwicht te brengen met robuuste regelgeving en gebruiksgemak, belangrijke elementen om een breder publiek aan te trekken. Dankzij de ervaring, het vertrouwen en de degelijkheid van de regelgeving van crowdfundingplatforms zou het dus mogelijk zijn om bepaalde voordelen van de blockchain te benutten en tegelijkertijd binnen de grenzen van de legaliteit te blijven en nog onbekende risico's te vermijden die achter het gebruik van deze nieuwe technologieën kunnen schuilgaan.